Beherakoa

Beherakoa bakterioek, birusek edo parasitoek eragindako digestio-traktuko infekzio baten sintoma izaten da: beste batzuetan, digestio-arazoengatik edo hesteetako mantenugaien xurgapen osatugabe edo akastunagatik baino ez da agertzen. Elikatu gabeko pertsonak edo immunodeprimituak dira ahulenak, eta, bereziki, haur txikienak. Izan ere, beherako gaixotasunak 5 urtetik beherakoen bigarren heriotza-kausa dira: Osasunaren Mundu Erakundearen arabera, urtero 525.000 haur hiltzen dituzte adin-tarte horretan.

Zer da beherako akutua?

Beherako akutua bi aste baino gutxiagoan egunean gutxienez hiru libratze likido isurtzea bezala definitzen da. Orduan, organismoak bizirauteko behar diren ura eta gatzak galtzen ditu; horregatik, beherako gaixotasunak eragindako heriotza gehienak ura, gatzak eta mineralak galtzearen ondorio dira. Klinikoki, bi mota bereizten dira: odolik gabeko beherako sinplea eta odoldun beherakoa.

Odolik gabeko beherako sinplea kasuen % 60an birus jatorrikoa da (rotabirusa edo enterobirusa); bakterianoa ere izan daiteke (adibidez, Vibrio cholerae, koleraren eragilea) edo parasitarioa (giardiasisa). Beste patologia batzuek, hala nola paludismoak, otitis ertain akutuak edo arnas infekzioek (pneumonia, adibidez), gisa horretako beherakoa ekar dezakete. Era berean, desnutrizio larria duten haurrek beherako ez-infekziosoa izaten dute, mantenugaiak gaizki xurgatzen dituztelako.

Odolarekin edo disenteriarekin egindako beherakoa ere bakterianoa izan daiteke (kasuen % 50ean shigelosia da) edo parasitarioa (hesteetako amebiasia).

Nola transmititzen da?

Jatorri infekziosoko beherakoak zuzenean transmititu daitezke (pertsona batetik bestera, higiene eskasaren ondorioz) edo zeharka (ura, elikagai kutsatuak edo aireko transmisioa hartzeagatik). Gaixotasun horiek oso azkar zabal daitezke eta, horregatik, horien prebentzioa tratamendua bezain garrantzitsua da.

Nola diagnostikatzen da?

Libratze likidoen maiztasunaz gain, beherakoa deshidratazio-zeinuei esker identifika daiteke (grabitatearen, begi hondoratuen, ura irrikaz edo ura hartzeko ezintasunarekin hartzearen, larruazalaren elastikotasuna galtzearen, aldarte sumingarri edo letargikoaren, diuresi faltaren, shock hipobolemikoaren eta abarren arabera). Ondoren, gaixotasun mota adieraz dezaketen beste zeinu batzuk bilatzen dira: beherako urtsua (kolera, Escherichia coli), okada ugariak (kolera), sukarra (salmonelak, beherakoa birikoa), gorozkietan odol gorria egotea (shigelosia edo amebiasia), etab.

Nola tratatzen da?

Beherako gaixotasunen ondorio larriena deshidratazioa da, eta, beraz, tratamenduak, lehenik eta behin, uraren eta elektrolitoen galerari aurre egiten dio (sodioa, kloruroa, potasioa eta bikarbonatoa), birhidratazioaren bidez, bai ahotik birhidratatzeko gatzen disoluzioarekin (SRO, ura, elektrolitoak eta azukrea dituena), bai zain barneko perfusioarekin. Zink gehigarri bat emateak beherakoa murriztu dezake, eta hori funtsezkoa da haur txikienentzat. Era berean, desnutrizioa prebenitu behar da mantenugai ugari dituzten elikagaien bidez. Eta kasuen arabera, antibiotikoak edo parasitoen aurkakoak ematen dira, edo beherakoa eragiten duten arrazoiak tratatzen dira (malaria edo pneumonia, adibidez).

Nola prebenitzen da?

Gaixotasun horien zati handi bat prebenitu egin daiteke, edateko ura eta saneamendu- zerbitzu egokiak (adibidez, komunak) eskuratzeko aukera hobetuz eta garbitasun pertsonalerako zein elikagaiak prestatzeko higienea sustatuz. Nutrizio egokia prebentzio-modu bat ere bada.

Gainera, errotabirusaren aurkako txerto bat ere badago, beherako sinple gehienak eta urtero 450.000 haurren heriotza inguru eragiten dituena. Txertaketaren bidez, errotabirus bidezko infekzioak % 74a murriztu daitezke, baina immunizazioaren estaldura % 19koa baino ez da munduan. Arrazoi nagusietako bat txertoaren prezio altua da, ia lehiarik gabeko merkatu batean: bi farmazialarik soilik egiten dute, GSKk eta Merckek.