GIB/hiesa

Aurkitu eta pandemia hasi zenetik 30 urte baino gehiago igaro direnean, nazioarteko erantzunak hobera egin duen arren, GIBa larrialdi mediko bat da munduan. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, orain arte 33 milioi pertsona hil dira; 2022an bakarrik 630.000 pertsona hil eta 1,3 milioi kutsatu ziren. Gaur egun, 39 milioi pertsona GIBarekin bizi direla kalkulatzen da eta horietatik 29,6 milioik erretrobirusaren aurkako tratamendua jasotzen dute. Munduko eskualde kaltetuena Sahararen hegoaldeko Afrika izaten jarraitzen du.

Nola transmititzen da eta zer sintoma ditu?

Giza immunoeskasiaren birusa (GIB) odolaren eta gorputz-fluidoen bidez transmititzen da. Immunitate-sistema ahulduz doa, oro har 3 eta 15 urte bitarteko aldian (nahiz eta ohikoena 10 urte izan, hartutako immuno eskasiaren sindromea edo hiesa eragin arte. Defentsak ahultzen direnean, infekzio oportunistak ager daitezke, hala nola kandidiasia, pneumonia edo tumore mota batzuk. Infekzio batzuk trata daitezke eta beste batzuk, berriz, hilgarriak dira. Gaixotasun oportunista ohikoena tuberkulosia da, GIB duten pertsonen heriotza-kausa nagusia.

Pertsona asko GIBarekin bizi dira urteetan, sintomarik erakutsi gabe, eta baliteke haien egoera ez ezagutzea.

Nola diagnostikatzen da?

Antigorputzak bilatzen dituen odol-analisi soil batek birusaren presentzia baiezta dezake. Amaren antigorputzak izan ditzaketen haurtxoen kasuan, epidemiak gehien kaltetutako leku gehienetan eskuragarri ez dauden proba konplexuagoak egin behar dira.

Nola tratatzen da?

Erretrobirusen aurkako sendagaien (ARV) edo terapia konbinatuen konbinazioek birusari aurre egiten laguntzen dute: gehiago eta hobeto bizitzeko aukera ematen dute, immunitate-sistema azkar hondatu gabe. Tratamenduak ere murriztu egiten du birusaren transmisio-probabilitatea % 96ra arte: beraz, tratamendua prebentzio-modu oso eraginkorra da.

OMEren azken gomendioen arabera, GIBa duten pertsona guztiek berehala hasi behar dute tratamendua. Gainera, tratamenduarekiko atxikimendua karga biraleko proben bidez monitorizatu behar da: odoleko birusaren kopien kopurua neurtzen da, maila ukiezinetan mantentzen den edo bigarren edo hirugarren lerroko erregimen batera aldatu behar den egiaztatzeko.

OMEren arabera, 2022aren amaieran 29,6 milioi pertsona zeuden tratamenduan mundu osoan.

MSF eta GIBa

Baliabiderik gabeko herrialdeetan GIBaren tratamenduan aitzindaria izan den erakundeetako bat gara. Gure lehen tratamendu-proiektuak 2000. urtean Tailandian egindakoak dira: zailtasunak egon ziren arren, garai hartan nagusi zen diskurtsoaren aurrean, han herrialde pobreetan GIBa diagnostikatzea eta tratatzea posible zela frogatu genuen. 2022an, gure taldeek erretrobirusaren aurkako lehen lerroko tratamendua eman zieten GIBa zuten 31.500 pazienteri, eta bigarren lerrokoa 6.570 pazienteri; guztira, 37.070 pertsonak jasotzen zuten lehen edo bigarren lerroko tratamendua MSFk zuzenean kudeatutako programetan, aurrekoen moduan, edo MSFren laguntza jasotzen duten Osasun Ministerioen programetan.

Birus-kargaren diagnostikoaz, tratamenduaz eta probaz gain, gure GIB proiektuek honako hauek barne hartzen dituzte: infekzio oportunisten tratamendua eta prebentzioa, hezkuntza- eta sentsibilizazio-jarduerak (elkarri laguntzen dioten paziente-taldeen bidez), aholkularitza eta laguntza psikologikoa, eta preserbatiboen banaketa.

Bestalde, GIBdun haur gehienek birusa hartu zutenez haurdunaldian, erditzean edo edoskitzaroan, ama-haurren transmisioa prebenitzeko tratamendua ematen dugu: haurdunaldian, erditzean eta edoskitzaroan amari ARVa ematean eta jaio eta berehala haurrari ARVa ematean datza.

Esparru horietan guztietan, diagnostikoa eta tratamendua sinplifikatzearen eta deszentralizatzearen alde egiten dugu, kaltetuen etxeetatik ahalik eta hurbilen egon daitezen. Adibidez, zereginak eskualdatzeko estrategia ezarri dugu, lehen medikuentzat soilik gordetako jarduerak (hala nola tratamendua hastea) beste osasun-langile batzuek egin ahal izateko, erizaintzako langileek, adibidez.