Dengea

Dengea eltxo batek transmititzen duen gaixotasun biriko bat da, koadro kliniko desberdinak izan ditzakeena eta pronostiko ezin aurreikusizkoa duena. Osasunaren Mundu Erakundearen ustez,sortzen ari den gaixotasun bat da, munduko eskualde askotan epidemiak eragin ditzakeena. Izan ere, kasuen kopurua 30 aldiz biderkatu da azken mende erdian eta, gaur egun, munduko biztanleriaren erdia mehatxatzen duela kalkulatzen da: 100 herrialde endemiko baino gehiago daude. Denge kasu gehien 2023an erregistratu ziren, eskualde guztietako 80 herrialde baino gehiagori eraginez. 2023aren hasieratik, abian den transmisioak, ustekabeko denge kasu kopuru handi batekin batera, 6,5 milioi kasu baino gehiagoko maximo historikoa eta gaixotasunarekin lotutako jakinarazitako 7300 heriotza baino gehiago eragin zituen. 

Zergatik ari da zabaltzen?

Dengearen hedapena gizarte modernoak baliabide gutxien dituzten herrialdeetan dituen arazoekin lotuta dago: eztanda demografikoa, planifikatu gabeko urbanizazioa, osasun publikoko eta saneamenduko programen narriadura eta eltxoak haztegi gisa erabiltzen duten ura gelditzen den plastikoekin eta neumatikoekin kutsatzea. Gainera, globalizazioaren ondorioz, gaixoak, bektoreak eta birus-serotipoak lehen kasurik ez zegoen lekuetara joaten dira; berotzeak, berriz, eltxoa bizi daitekeen eta birusa transmititu daitekeen lurraldeak zabaltzen lagundu du.

Nola transmititzen da eta zer sintoma ditu?

Dengea birusaren lau serotipoetako batekin infektatutako Aedes sp. espezieko eltxo baten ziztadak transmititzen du. Sintomak inkubazio-aldiaren amaieran agertzen dira (hiru eta 10 egun artean): orduan, gaixotasuna malkartsu, agertzen da, sukar ertainetik altura (ezgaitzailea izatera irits daiteke), buruko eta begietako min handiak, eta giharretako eta artikulazioetako minak.

Denge larriak, besteak beste, honako sintoma hauek eragiten ditu: sabeleko min bizia eta jarraitua, gonbito iraunkorrak, hipotentsioa edo sinkopea, gibelaren hantura, hipotermia, arnasteko zailtasuna eta hemorragiak, baita logura eta suminkortasuna ere. Denge larria oso hilgarria izan daiteke eta berehalako ospitalizazioa behar du.

Nola tratatzen da?

Dengeak ez du tratamendu espezifikorik; zorionez, diagnostiko goiztiarrak eta arreta egokiak izugarri murrizten dute heriotza-tasa kasuen % 1a baino gutxiagora arte. Tratamendua sintomatikoada, hau da, gaixotasunaren sintomei heltzen die: sukarrarentzat antipiretikoak ematen dira eta pazienteari hidratatu egiten zaio (kasurik larrienetan zain barneko birhidratazioa beharrezkoa izan daiteke).

Orain arte, txerto bat (QDenga) onartu eta baimendu da herrialde batzuetan. Hala ere, 6-16 urteko adin-taldearentzat soilik gomendatzen da, transmisio handiko inguruneetan. Beste txerto batzuk ebaluatzen ari dira.

MSF eta dengea

Gure erantzuna agerraldiaren zabaleraren eta kaltetutako herrialdeko Osasun Ministerioaren erantzunaren araberakoa da. Adibidez, 2010ean, San Felipe de Tegucigalpako ospitale pediatrikoari laguntza eman genion erregistratutako denge izurrite bortitzenean Hondurasen, 66 000 kasurekin; eta 2013an, San Pedro Sula hirian (herrialdeko bigarren garrantzitsuena) denge hemorragikoaren agerraldi larria izan zen, eta larrialdi medikoa hainbestekoa izan zen, gure taldeek eskualdeko ospitale nagusian zainketa intentsiboetako unitate espezializatu bat gaitu behar izan zuteela.

Beste kasu batzuetan, Acapulcon (Mexiko) dengeari 2013 eta 2014an emandako erantzunean adibidez, prebentzioan zentratzen gara. Prebenitzeko modu bakarra kontrol bektoriala, eltxoaren deuseztapena (larben suntsipena eta fumigazioak), saneamenduaren hobekuntza eta zaintza epidemiologikoa direnez, esku-hartze ororen funtsezko alderdiak dira. Zeregin horietan, eta gaixoak bilatzean, herritarren inplikazioaren aldeko apustua egiten dugu, eta osasuna sustatzeko jarduerak antolatzen ditugu, komunitatea sentsibilizatzeko eta fumigatzeko brigadak prestatzeko.

2017an,Burkina Faso-ko denge-epidemian esku hartu genuen: osasun-sistema nazionalarekin lankidetzan, gure gain hartu genituen diagnostiko-proba azkarrak, kasu larrien deribazioa, sendagaien preskripzioa sukarrerako eta gaixoen arreta. Era berean, birusaren detekzioa eta sintomen tratamendua hobetzen laguntzen dugu, adibidez, likidoak zain barnetik emanez eta odol transfusioak eginez. Azkenik, sentsibilizazio komunitarioko jarduerak garatzen ditugu osasun-zentroetan, pertsonei arreta medikoa bilatzera animatzeko, automedikatu beharrean. Esku-hartze honek 2018an jarraitu zuen: kasu susmagarriak zaintzeko eta diagnostikatzeko sare bat gaitu genuen, osasun-langileei prestakuntza eskaini genien eta Ministerioari lagundu genion beste agerraldi bati begira kontingentzia-plan bat sortzen.