Kala-azar

Erraietako leishmaniasia edo kala-azarra (hindieraz “sukar beltza” esan nahi duena) hareko euli mota jakin baten ziztadaren bidez transmitzen den gaixotasun tropikal parasitarioa da. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, oso endemikoa da Indiako azpikontinentean eta Afrika ekialdean eta 50.000 eta  90.000 kasu berri izaten dira urtero mundu osoan, horietatik % 25-45a soilik jakinarazten zaizkio OMEri. Kasu gehienak Brasilen, Afrikako ekialdean eta Indian gertatzen dira.

Gaitza diagnostikatzea eta tratatzea zailagoa da Afrikan, gatazka armatuek eta biztanleriaren mugimenduek epidemia asko eragin baitituzte azken 25 urteetan.

Zer sintoma ditu?

Pertsona bat infektatzen denean, bere sistema immunologikoa makaldu eta beste infekzio batzuekiko ahulagoa da. Sintomak sukarra bi astez baino gehiagoz izatea, barearen, gibelaren eta gongoilen tamaina handitzea, anemia eta jateko gogoa eta pisua galtzea dira. Tratamendurik gabe, kala-azarrahilgarria da ia beti. Hala ere, diagnostiko eta tratamendu goiztiar batek pertsona gaixo bat salba dezake, baita baliabide mugatuak dituzten inguruneetan ere.

Nola diagnostikatzen da?

Normalean, sintomen diagnostiko klinikoarekin batera antigorputzak detektatzeko proba azkar bat egiten da. Proba hauek Asian erabil badaitezke ere, ez dira Afrikan erabiltzeko bezain sentikorrak, eta bertan barearen, bizkarrezur-muinaren edo nodulu linfatikoen laginen mikroskopioaren azterketak behar dira. Prozedura hain inbaditzaile hauek herrialde pobreetan erraz lor ezin daitezkeen baliabideak behar dituzte.

Nola tratatzen da?

Tratamendu aukerak aldatu egin dira azken urteetan eta eskualdearen arabera espezifikoak dira, eraginkortasuna aldatu egiten baita. Asian, B anfoterizina liposomala (L-AmB) bihurtu da tratamendu nagusia, bai bakarrik, bai terapia konbinatu baten zati gisa, GIBa duen koinfekzioa dagoenean. Aurreko medikazioak baino seguruagoa da eta tratamendu-ikastaro laburragoa du, eta ordubetean ematen da; baina, zain-barnetik izaten jarraitzen du eta hori arazo bat da baliabide gutxiko klinika txiki askotan. Afrikan, Eskuragarri dagoen tratamendurik onena ezkontzaz kontrako pentabalente eta paromomizina konbinazio bat da, 17 egunez injekzio mingarri batzuen bidez ematen dena. Gaur egun, hainbat ikerketak tratamendu laburragoa bilatzen dute, eta laster eskuragarri izatea espero da.

Kala-azar eta GIB bidezko koinfekzioa erronka handia da, bi gaixotasunek gurpil zoro batean eragiten baitute, immunologia-sistemari eraso eginez eta ahulduz. Era berean, gaixotasun hori pairatzen duten pertsona asko oso urrun bizi izateak, behar duten arreta medikutik urrun, arreta oztopatzen laguntzen du eta, beraz, infekzio eta heriotza asko ez dira inoiz ezagutzera iristen.

MSF eta kala-azarra

1988tik aurrera, kala-azarra zuten 140.000 pertsona baino gehiago tratatu ditugu, batez ere Sudanen, Hego Sudanen, Etiopian, Kenyan, Somalian, Ugandan, Indian eta Bangladeshen. 2019an, 1.970 pertsona tratatu genituen India, Sudan, Hego Sudan, Etiopia, Kamerun edo Burkina Faso bezalako herrialdeetan.

Hainbeste urtetan kala-azarraren arretan izan dugun esperientzia zuzena lagungarri izan da diagnostikorako metodoak eta tratamendurako protokolo nazionalak eta nazioartekoak hobetzeko. Adibidez, beste erakunde espezializatu batzuekin lankidetzan, diagnostiko azkarreko proba bat baliozkotu eta sartu dugu. Proba horren erabilera errazari esker, diagnostikoa (eta batzuetan baita tratamendua ere) deszentralizatu egin da urruneko eremuetara.