Hondamendi naturalak

Tamaina handiko fenomeno naturalek jendea bizi den lekuetatik gertu gertatzen direnean, giza galera eta galera material izugarriak eragiten dituzte: lurrikarak, urakanak, tsunamiak, uholdeak edo lur-irristatzeak, besteak beste.

Horren ondorioak bereziki larriak dira herritarrak prestatu edo babestea ahalbidetzen duen alerta goiztiarreko sistemarik ez dagoenean, ezta sortzen dituzten premiei erantzuteko baliabide egokirik ez dagoenean ere. Minutu gutxi barru, horrelako hondamendi batek milaka pertsona hil, zauritu edo erasan ditzake, hiri osoak eta bizibideak suntsitu (laboreak, abereak, arrantzalekuak, etab.), eta garraio-, komunikazio-, elektrizitate-, ur-, saneamendu- eta osasun-azpiegiturak erabilezin bihurtu.

Azken urteotan, handitu egin da hondamendi naturalak eragiten dituzten zaurituen balantzea, zalantzarik gabe, munduko biztanleria gero eta urbanizatuago dagoelako eta baliabiderik gabeko herrialdeetan urbanizatzeko baldintza eskasak daudelako (kalitate txarreko eraikuntzak, ur-azpiegitura eta saneamendu eskasak, etab.).

Hondamendi naturaletan, erantzun mediko-humanitarioaren berehalakotasuna erabakigarria da ahalik eta bizitza gehien salbatzeko.

Zeintzuk dira medikuen lehentasunak?

Hondamendi natural guztiek ez dituzte ondorio berak eragiten; beraz, gurea bezalako erakunde baten erantzunaren lehen urratsa beharrak ebaluatzea da, laguntza egokia izan dadin. Gerta liteke pertsona asko zauritu izana eta tokiko osasun-sistemak artatu ezin izatea, 2010eko Haitiko lurrikararen ondoren gertatu zen bezala; krisi hartan, eman genuen arreta medikoa egonkortzean, kirurgian eta ebakuntza osteko arretan oinarritu zen. Hori guztia ahalik eta lasterren egin behar da, zauriak infektatzen badira konplikazioak saihesteko. Bigarren fasean, arreta ortopedikoa eta errehabilitaziokoa eman behar da, pazienteak erabat sendatzen direla ziurtatzeko.

Hondakinetatik erreskatatutako pertsonen kasuan, politraumatismoaz gain, zapalketa-sindromea ere izan dezakete: giltzurrun-gutxiegitasun akutua da, kaltetutako ehun eta muskuluetatik datozen toxinak odolean metatzearen ondorioz. Giltzurrunak ez dira gai guztiak kentzeko, eta premiazko dialisia behar da, gaitz hori hilgarria baita tratatzen ez bada.

Gainera, osasun-sistema larriki kaltetu bada edo pazienteen fluxuak gainezka egiten badu, zerbitzu obstetrikoak jarri behar dira martxan, haurdun edo erdituta dauden emakumeak artatzeko.

Bestalde, uste ez bezala, ez dago epidemiak izateko arriskurik, gorpuak daudelako; izan ere, pertsona horiek hondamendiaren ondorioz hil dira, eta ez gaixotasun infekzioso baten ondorioz. Hala ere, garrantzitsua da gorpuen ehorzketa ziurtatzea, jada oso kaltetua dagoen biztanleria are gehiago ez traumatizatzeko (MSFn ez dugu horrelako lanik egiten, arreta medikoan kontzentratu ahal izateko).

Uraren kalitate txarrarekin lotutako gaixotasunak gerta daitezke, baldintzak okertzen jarraitzen badute. Horregatik, premiazkoa da beti edateko ura banatzea, alde batetik deshidratazioak saihesteko eta, bestetik, jendeak kutsatutako ura edatea eta beherako gaixotasunak hartzea saihesteko, haurrak oso kalteberak baitira.

Behar-beharrezkoak diren gaiak banatzea funtsezkoa da babeslekuetan higiene- eta babes-baldintza onak bermatzeko; izan ere, pilaketak, txukuntasunik ezak edo hotzarekiko esposizioak gaixotasunak agertzea errazten dute. Adibidez, elgorriaren, pneumoniaren edo koleraren agerraldiak gerta daitezke.

Azkenik, 2004ko Asiako hego-ekialdeko tsunamia edo 2010eko Haitiko lurrikara bezalako hondamendi naturaletan izandako esperientziak erakutsi digu osasun mentalaren beharrei erantzutea ere funtsezkoa dela premiazko erantzunaren barruan: epe luzerako ondorioak prebenitzeko modurik onena da. Krisi hauetan, askotan, buruko mina, bizkarreko mina edo arnasteko zailtasunak dituzten pertsonak iristen dira osasun-zentroetara, eta sintoma horiek askotan jasan duten estresarekin lotzen dira; gure taldeek laguntza psikologikoa ematen diete.

Zeintzuk dira lehentasun logistikoak?

Hondamendi natural baten erantzunak berehalakoa izan behar duenez biziak salbatu nahi baditu, bizi-material medikoa bidaltzea lehentasuna da guretzat. Kaltetutako eremura iritsitakoan, beharrezkoa da lan egin ahal izateko osasun-egiturak identifikatzea, eta, ezin bada, ospitaleak eta banagailuak ahalik eta lasterren instalatzea (aldi baterako egituren bidez, hala nola kanpin-dendak, egitura puzgarriak edo edukiontzi aurrefabrikatuak).

Horrek guztiak kate logistiko garrantzitsu bat mobilizatzea eskatzen du. Kate hori Europan ditugun hornikuntza-zentroetan hasten da, eta horrelako esku-hartzeak egiteko behar diren material guztiak dagoeneko prest daude bidaltzeko. Gure logistikari buruzko informazio gehiago duzu hemen.

MSF eta hondamendi naturalak

MSFren sorrera ekarri zuten gertaeren artean, 1970ean gertatutako bi hondamendi natural daude: Peruko lurrikara eta Ekialdeko Pakistaneko uholdeak (egungo Bangladesh). Bi hondamendietan, agerian geratu zen nazioartearen erantzunak profesionalizazio handiagoa eta krisi mota horretara egokitzea eskatzen zuela, eta, bereziki, berehalako esku-hartze medikoa.

Harrezkero, hainbat hondamendi naturali erantzun diegu, gure erantzunaren eraginkortasuna hobetzen saiatuz: Nikaragua (1972), El Salvador, India eta Peruko lurrikarak (guztiak 2001ean, eta Perun berriro 2007an), Armenia (1988), Iran (2003), Txile (2010), Japonia (2011, tsunami baten ondoren) edo Nepal (2015); Mitch urakanak (Erdialdeko Amerika, 1998), Nargis (Myanmar, 2008), Gustav (Haiti, 2008), Haiyan (Filipinak, 2013), Matthew (berriro Haitin, 2016an) eta Idai (Mozambiken, Malauin eta Zimbabwen, 2019an); Mozambikeko uholdeak (2000).

Aipamen berezia merezi dute Pakistaneko lurrikarek (2005), gure taldeek politraumatizatutako zauritu kopuru handi bati aurre egin behar izan zioten lehenengoa, oso sarbide zaileko eremu batean; eta Haiti (2010), Port-au-Princen eta inguruetan izandako inpaktu bortitzak (ondoren etorri zen kolera-izurrite izugarria barne) gure historiako laguntza-operazio garrantzitsuena abiaraztera eraman gintuena.