Pneumonía

A pneumonía é unha infección respiratoria aguda que afecta ós pulmóns. Esta enfermidade pode tratarse e pode previrse mediante unha vacina, e con todo segue sendo a principal causa infecciosa de mortalidade infantil. Provoca un 15% das mortes en menores de 5 anos: segundo os últimos datos da Organización Mundial de Saúde, só en 2019 morreron máis de 740.000 nenos e nenas en todo o mundo.

Unas inadecuadas condicións de abrigo e refuxio, un saneamento insuficiente e a masificaciónde persoas poden agravar o risco de que esta e outras infeccións respiratorias se propaguen, por exemplo nunha poboación desprazada, e sobre todo se hai desnutrición infantil. Por iso é unha das enfermidades máis habituais nos nosos centros de saúde en crises de desprazamento.

Como se transmite?

A pneumonía pode ser causada por virus, por bacterias ou por fungos. En menores de 5 anos, a causa de infección máis frecuente son os virus e as bacterias pneumococo e Haemophilus influenzae tipo b (Hib, que causa a gripe tipo B). Propáganse por vía aérea, ó tusir ou esbirrar.

Os virus e bacterias entran polo nariz ou a gorxa, e ó ser inhalados poden infectar os pulmóns: o tecido pulmonar inflámase, o que permite que calquera bacteria que alí se atope inicie unha infección secundaria, que se propaga rapidamente polos pulmóns. Os alvéolos énchense de líquido (que se pode espesar) e isto obstaculiza o intercambio de osíxeno entre os pulmóns e o fluxo sanguíneo. A enfermidade pode progresar moi rapidamente, en cuestión de horas, se o neno ou a nena está desnutrido ou padece outras enfermidades, como o sarampelo.

Que síntomas ten?

Os síntomas máis habituais son tose, dificultade respiratoria, taquipnea (aumento da frecuencia respiratoria), a miúdo febre alta (podendo superar os 39 graos) e, nos casos graves, respiración ruidosa ou brusca, cianosis (cor azulada en beizos, mucosas nasais ou unllas), tiraxe intercostal (depresión do bordo inferior da parede torácica ó inspirar mentres a parte superior do abdome se eleva), somnolencia e rexeitamento a beber ou aleitar, podendo chegar a desenvolver sepse (infección xeneralizada).

Como se trata?

En menores de 5 anos, a pneumonía grave de orixe bacteriana trátase con antibióticos mediante inxección ou perfusión, para o cal é precisa a hospitalización durante un período normalmente de 10 días; ademais, adminístranse medicamentos para a febre e debe asegurarse unha correcta hidratación, se é preciso mediante soro. Os nenos e nenas maiores de 2 meses que non teñan signos graves da enfermidade poden ser tratados con antibióticos en atención ambulatoria.

Como se prevén?

A pneumonía pode previrse mediante unha vacina, tanto a pneumocócica conxugada (VNC) como a vacina contra a Hib. Durante os últimos anos producíronse avances no acceso a estas vacinas, aínda que o elevado número de menores que seguen morrendo por esta enfermidade no mundo é un indicador claro de que o camiño percorrido é insuficiente. Parte das barreiras están relacionadas co seu prezo: a VNC por exemplo, que só fabrican Pfizer e GSK, é moi cara.

Como traballamos?

Os nosos equipos tratan a nenos e nenas con pneumonía de forma regular xa que é unha das principais causas de mortalidade infantil nos contextos nos que traballamos. Como a enfermidade pode evolucionar con moita rapidez, é esencial que o tratamento se fagao antes posible. Os casos graves hospitalízanse, mentres que os demais son tratados en ambulatorio. Alén disto, co fin de atender o máximo número posible en zonas illadas, optamos pola formación de axentes comunitarios de saúde, para que poidan diagnosticar a pneumonía nos seus propios pobos, administrar o tratamento cando o caso non sexa grave e derivar só ó centro de saúde ós que si o sexan.

Ademais, estamos ampliando as nosas actividades de vacinación contra o pneumococo. Lanzamos campañas masivas en situacións de emerxencia, por exemplo en poboacións refuxiadas ou desprazadas en Nixeria, Etiopía e Sudán do Sur, e en países coma República Centroafricana estamos vacinando de forma preventiva cada vez que temos a oportunidade; en 2016, tamén vacinamos contra a pneumoníaen Grecia dentro dos nosos programas de asistencia a persoas refuxiadas e migrantes. Mais precisamos que esta vacina reduza o seu prezo, co fin de chegar a máis nenos e nenas noutras emerxencias.